Uitvaarttrends: minder protocol, meer eigen inbreng

06 augustus 2021

‘Een tekstschrijver is een cadeautje dat de familie zichzelf geeft’

Minder protocol, meer ruimte voor eigen inbreng. Dineke van den Bosch, manager uitvaartzorg regio Eindhoven bij coöperatie DELA, zag met eigen ogen hoe uitvaarten in tien jaar tijd ingrijpend veranderden – en daarmee ook de begrafenistoespraken. ‘Hoe persoonlijker het afscheid, des te beter de start van de rouwverwerking.’



Dineke van den Bosch (DELA)


De belangstelling voor verzorgde begrafenistoespraken groeit. Mensen maken er echt werk op. Heb jij daar een verklaring voor?

Heeft dat geleid tot andere begrafenistoespraken?

‘Jazeker. Toespraken bij een uitvaartplechtigheid zijn tegenwoordig veel persoonlijker en creatiever, en in zekere zin ook professioneler. In de regio Eindhoven van DELA wordt ongeveer veertig procent van de teksten die worden uitgesproken tijdens een afscheidsplechtigheid, bijvoorbeeld een  begrafenistoespraak, geschreven door een professionele tekstschrijver, dus niet door de nabestaanden zelf, maar door een professionele tekstschrijver, een woorddienstbegeleider of een ritueelbegeleider.’

Waarom kiezen mensen ervoor een buitenstaander de afscheidswoorden te laten schrijven?

‘Het zorgt voor rust. Als je een tekstschrijver inschakelt, hoef je als familie alleen maar te vertellen. De tekstschrijver maakt er vervolgens een mooi verhaal van. Een verhaal dat mensen raakt. Daardoor valt er voor de familie een last weg. Dat is fijn, want in de dagen voor de uitvaart is er veel te regelen en niet iedereen is een tekstschrijver. Een professionele tekstschrijver inschakelen is een cadeautje dat de familie zichzelf geeft.’

Een tekstschrijver inschakelen voor de begrafenisspeech geeft rust
 

Uitvaarten stonden vroeger in het teken van rouw en verdriet. Is dat nog steeds zo?

‘Het verschuift. Tegenwoordig is een uitvaart voor veel mensen aanleiding het leven te vieren. Er wordt een borrel geschonken en een traan weggepinkt, maar er wordt ook gelachen. Protocollen worden minder belangrijk. We zien steeds vaker een ‘walking-through-uitvaart’: de overledene is in de ruimte aanwezig, er is muziek, er wordt gepraat, mensen lopen wat rond, maken her en der een praatje en op bepaalde momenten wordt er centraal gesproken. Informeler. Minder strak.’

Hoe langt duurt een afscheidswoord?

‘Vijf minuten, tien maximaal. Je hoort nooit iemand achteraf zeggen: de speech had langer gekund. Wel: de speech had korter gemoeten. Bij een lange speech verlies je de aandacht van de aanwezigen, zeker als er kleine kinderen bij zijn. Daarom is ons advies: schrijf je verhaal uit, spreek hem uit, neem hem op en kijk hoe lang hij duurt. En kort hem indien nodig in.’

Waarom is het zo lastig een begrafenisspeech uit te spreken?

‘Omdat mensen zenuwachtig en geëmotioneerd zijn en omdat ze weinig ervaring hebben met spreken in het openbaar. De kunst is een verhaal te vertellen dat spontaan klinkt, ook al lees je het voor. Mijn advies: schrijf de begrafenistoespraak woord voor woord uit en oefen hem een paar keer hardop, zodat je niet de hele tijd naar het papier staat te staren en ook de aula in kunt kijken. Spreek je verhaal een paar keer uit voor de spiegel, of laat iemand hem opnemen met zijn mobiele telefoon. Dan zie je hoe je overkomt en wat je nog kunt verbeteren. Verder is het slim om de tekst op papier achter de hand te hebben. Soms lukt het de spreker niet de tekst uit te spreken. Als we de tekst op papier hebben, kunnen we het van hem of haar overnemen.’

Wat als het echt niet lukt?

‘In dat geval kun je de toespraak door de tekstschrijver, woorddienstbegeleider of ritueelbegeleider laten uitspreken. Die kent de overledene niet en wordt niet overmand door emoties. Bovendien heeft hij de tekst zelf geschreven. Hij zal niet snel over een bepaalde zin of een bepaald woord struikelen en weet bovendien welke woorden hij moet beklemtonen.’

Heb je tips voor mensen die willen spreken tijdens een afscheidsdienst?

‘Ja. Allereerst: maak het persoonlijk en zoek een rode draad om je verhaal aan op te hangen, bijvoorbeeld een hobby, en laat dat een paar keer in je verhaal terugkomen. Verder: als er sprake is van ruzie of onmin in de familie, probeer het dan in mooie woorden te benoemen. Iedereen weet immers dat er iets speelt. Benoem het, maar verpak het in mooie woorden. Bijvoorbeeld: ‘Het is geen geheim dat wij af en toe met elkaar in de clinch lagen, maar gelukkig hebben we op het laatst toch nog dingen kunnen bespreken.’ Of: ‘Het ging niet altijd van een leien dakje tussen jou en mij, helaas, maar ik heb daar nu vrede mee.’


Kortom: wees openhartig en geef de ceremonie vorm naar eigen wens?

‘Inderdaad. Mensen doen tijdens de uitvaartceremonie steeds meer zelf – en wij moedigen dat aan. Hoe persoonlijker het afscheid, des te beter de start van de verdere rouwverwerking.’



Zoek je een ervaren schrijver van begrafenistoespraken en rouwteksten? Kijk dan bij Rouwteksten, mail naar Martin van Rooij of bel 06-22461727.